Ku itariki ya 9 Mata 1994, Jenoside yakorewe Abatutsi yari imaze igihe igenda ikwira hirya no hino mu gihugu.
Yanditswe: BYIRINGIRO ISRAEL
Itariki:
2025-04-09 12:19:26

Ku itariki ya 9 Mata 1994, Jenoside yakorewe Abatutsi yari imaze igihe igenda ikwira hirya no hino mu gihugu. Mu buryo bwihuse, ubwicanyi bwari bwatangiriye mu mujyi wa Kigali, ariko bwakomeje no mu bindi bice by’igihugu. Abatutsi bari barahungiye ahantu hatandukanye, harimo mu miryango yabo, mu nsengero, mu mashuri, ndetse no mu bindi bice bitandukanye. Interahamwe n'abasirikare b'ubutegetsi bashyize mu bikorwa gahunda yo kwica Abatutsi mu gihugu hose, kandi igikorwa cy'ubwicanyi cyakomeje kugera mu turere twose tw'u Rwanda. Dore uko Jenoside yari imeze muri buri karere k'u Rwanda ku itariki ya 9 Mata 1994: 1. Kigali (Umujyi wa Kigali): Gahunda y'ubwicanyi: I Kigali, Jenoside yatangiye mu buryo bukomeye cyane ku itariki ya 7 Mata, nyuma y'ihirikwa ry'indege ya Perezida Habyarimana. Ku itariki ya 9 Mata, ubwicanyi bwakomeje kwiyongera mu bice bitandukanye by’umujyi, cyane cyane muri Nyamirambo, Biryogo, Kabeza, na Nyarugenge. Abatutsi bari barahungiye muri kiliziya, mu mashuri, ndetse no mu bigo by’amashuri, aho Interahamwe n’abasirikare bari babatwikirije inkongi y'umuriro, babica mu buryo bw’ubugome. Ingaruka: Kigali yasizwe n’ibikomere byinshi, abicanyi bari bagiye bakurikirana Abatutsi basiga ababo bagiye mu byabo. Gusa, hari n'abantu bashoboye gukizwa cyangwa guhungira hanze y’umujyi. 2. Butare (Akarere ka Butare): Gahunda y'ubwicanyi: Mu karere ka Butare (ahari umujyi wa Huye), ubwicanyi bwatangiye mu buryo bukomeye nyuma y'itariki ya 7 Mata, kandi ku itariki ya 9 Mata, ibikorwa by’ubwicanyi byari bikomeje kwiyongera. Interahamwe n’abasirikare bagiye batsembatsemba Abatutsi mu bice by’amashuri nka Université Nationale du Rwanda (UNR) ndetse no mu nsengero. Ibi byahereye mu bice by’ahantu habaye ibikorwa byo gutabara abantu. Ingaruka: Abatutsi bari barokotse mu Butare barimo kugerageza guhunga ibitero bya Interahamwe, nubwo hari benshi mu bahungiye mu mashuri na kiliziya babashije kurokoka. 3. Gitarama (Akarere ka Muhanga): Gahunda y'ubwicanyi: I Gitarama, Jenoside yateye imbaraga cyane nyuma y'itariki ya 7 Mata, aho Interahamwe n’abasirikare bahagaritse imodoka zitwara abantu, bagafata Abatutsi barimo guhinduka impunzi. Ku itariki ya 9 Mata, ibikorwa by’ubwicanyi byageze ku rwego rwo hejuru, ahenshi biba mu buryo bwihuse. Abatutsi benshi batandukanye barishwe. Ingaruka: Gitarama yahindutse ahantu h’ibyago byinshi, abaturage benshi barashwe cyangwa baricwa mu buryo bw’umwihariko, ndetse hakaba n’abenshi babashije guhungira mu bice by’amashuri. 4. Gisenyi (Akarere ka Rubavu): Gahunda y'ubwicanyi: Mu karere ka Gisenyi, Jenoside yari ikomeje kwiyongera cyane, cyane cyane ku itariki ya 9 Mata. Interahamwe n’abasirikare bafashe Abatutsi bari barahungiye mu bikorwa by’ubuhunzi mu bice by’ahantu hatandukanye. Abatutsi benshi batashoboye kurokoka, nyuma y’uko abasirikare n’Interahamwe babarimbuye mu buryo bwihuse. Ingaruka: Gisenyi yasizwe n’ibikomere by’ubwicanyi, hamwe n’abacitse ku icumu benshi bagiye guhungira i Goma muri Repubulika Iharanira Demokarasi ya Congo. 5. Kibuye (Akarere ka Karongi): Gahunda y'ubwicanyi: Mu karere ka Kibuye, Jenoside yakozwe ku buryo bukomeye cyane, aho hari ibikorwa by’ubwicanyi byakorewe Abatutsi bari barahungiye mu nsengero, mu mashuri, ndetse no mu bice bitandukanye by’umujyi. Ku itariki ya 9 Mata, Interahamwe n’abasirikare bagize uruhare runini mu kwica Abatutsi. Ingaruka: Abatutsi benshi basizwe n'ubwicanyi bukabije. Abacitse ku icumu barenga ibihumbi, kandi igice kinini cy’aka karere cyarajegajeguwe. 6. Ruhengeri (Akarere ka Musanze): Gahunda y'ubwicanyi: Ruhengeri yari imwe mu turere twatewe cyane n’ubwicanyi bwa Jenoside. Interahamwe n’abasirikare bakoresheje imbaraga nyinshi, bica Abatutsi mu buryo bweruye, cyane cyane ku itariki ya 9 Mata. Abatutsi bari barahungiye mu bice by’amashuri na kiliziya. Ingaruka: Ruhengeri yasize abarokotse benshi, nubwo hari n’abatutsi benshi barashwe mu buryo bw’umwihariko. 7. Cyangugu (Akarere ka Rusizi): Gahunda y'ubwicanyi: Cyangugu, kimwe n'utundi turere tw’u Rwanda, byahuye n’ubwicanyi bukomeye. Interahamwe n’abasirikare babashije gukurikirana Abatutsi bari barahungiye mu bice bitandukanye, bitabaza abacungagihugu kugira ngo babirukane cyangwa babice. Ku itariki ya 9 Mata, ibikorwa by’ubwicanyi byari bitangiye gufata indi ntera. Ingaruka: Abatutsi benshi bagiye bashyirwa ku rugamba rw’ubwicanyi, ndetse abarokotse benshi babashije guhungira i Kivu mu gihugu cya Congo. 8. Kibungo (Akarere ka Ngoma): Gahunda y'ubwicanyi: Mu karere ka Kibungo, Jenoside yakozwe ku buryo bwihuse cyane, ahenshi Interahamwe n’abasirikare barimo gufata Abatutsi, bakabarimbura mu buryo bw'umwihariko. Abatutsi bari barahungiye mu nsengero n'ahandi, aho ubwicanyi bwakorerwaga mu buryo bwo kwica no guhashya abaturage. Ingaruka: Kibungo yasize ibikomere n’imibereho ikomeye nyuma y’ubwicanyi bukabije. Jenoside yari ikomeje kugenda ikwirakwira mu bice byose by’igihugu, abantu benshi barashwe, abandi baricwa mu buryo bw’amarorerwa, kandi abacitse ku icumu barageze mu bibazo bikomeye. Benshi mu barokotse Jenoside bahungiye mu bihugu bihana imbibi n’u Rwanda, kandi ibikorwa by'ubutabera byatangiye gukorwa nyuma y’umwaka wa 1994, ndetse ibikorwa byo gusana igihugu byatangiye nyuma y’ihagarikwa rya Jenoside. Kwibuka Jenoside, gusobanura amateka yayo no kubaka amahoro no ubumwe mu gihugu ni ingenzi mu kugera ku cyerekezo cy’ahazaza heza....